مقدمه
سلام و روز بخیر خدمت همراهان گرامی. دوستان دوشنبه ها با سری مباحث اقتصادی در خدمت شما هستیم.
در مبحث گذشته درباره اولین دلیل اقتصادی دخالت دولت در اقتصاد رو بیان کردیم . امروز بخش دیگه ای از این مبحث رو براتون شرح میدیم. با ما همراه باشید.
بیشتر بخوانید:
دلایل اقتصادی دخالت دولت در اقتصاد چیست؟
آشنایی با مباحث نرخ ارز | دلایل تقاضای ارز
شاخص کلان اقتصادی ( تولید ناخالص ملی)
شاخص کلان اقتصادی (تولید ناخالص داخلی)
بررسی ساختار بازار عرضه و تقاضا
سیاست های پولی و مالی در اقتصاد
۲) مبارزه با انحصار طبیعی
انحصار ها دو نوع می باشند: انحصار مصنوعی و انحصار طبیعی.
انحصار مصنوعی انحصاری است که به دلیل قوانین و مقررات بوجود می آید. مثلا صنعت سیگار در ایران انحصاری است که این انحصار به دلیل قوانین دولتی به وجود آمده است. یا قبلا قند و شکر در انحصار دولت بود که برداشته شد.
انحصار طبیعی به انحصاری گفته می شود که حتی در صورت عدم مداخله دولت نیز ایجاد می گردد. مثلا آبرسانی به منازل در شهرها ، نمی تواند بازاری رقابتی داشته باشد. یعنی امکان پذیر نیست که چند شرکت سد بزنند و خیابان ها و کوچه ها را لوله گذاری نمایند. سپس در انشعاب آب به منازل با یکدیگر رقابت کنند.
در این گونه فعالیت ها، هزینه های اولیه بسیار بالا است و هزینه انشعاب آب به یک منزل که هزینه نهایی است بسیار اندک است. بنابراین هر چه تعداد انشعاب ها بیشتر شود، هزینه متوسط تولید کاهش می یابد. یک بنگاه اگر تولید را افزایش دهد، هزینه های متوسط را کاهش می دهد. و با کاهش دادن قیمت محصول خود می تواند رقبا را از بازار خارج کند. که این گونه موارد به انحصار طبیعی مشهور است.
به دلیل اینکه انحصارگران با کاهش تولید و با افزایش قیمت ، رفاه جامعه را کاهش می دهند. باید در این بازار ها دولت دخالت نماید و از طریق کنترل انحصارگران ، از کاهش رفاه جامعه جلوگیری نماید. معمولا انحصار طبیعی را دولت به عهده می گیرد. یا انحصارگر را مجبور می کند که تولیدخود را افزایش دهد.
۳) نظارت بر اجرای قراردادها
هنگامی که افراد و بنگاه ها با یکدیگر معامله انجام می دهند. باید نهادی باشد که اگر افراد به توافق و به قراردادهای خود عمل نکردند. آنها را مجبور به این کار کنند. این وظیفه دادگستری می باشد. اگر قراردادها ضمانت اجرایی نداشته باشند. افراد اطمینانی به معاملات ندارند و بازار شکل نمی گیرد.
با عدم انجام معامله و عدم شکل گیری بازار تخصص و مهارت به وجود نمی آید. و جامعه زیان می بیند.
۴) توزیع درآمد
توزیع درآمد در هیچ جامعه ای کاملا برابر نمی باشد. و هیچ کس نیز توزیع برابر درآمد را توزیع عادلانه ای نمی داند ولی نابرابری زیاد و فقر شدید، ثبات جامعه را بر هم میزند. یکی از وظایف دولت این است که حداقل معیشت را برای افراد تامین کند.
افرادی را که به دلیل بدشانسی های اجتماعی و طبیعی درآمد خود را از دست داده اند، تامین مالی نماید. مثلا اگر خانواده ای سرپرست خود را از دست دهد و یا فرزندی فلج به دنیا بیاید و نتواند در شرایط مساوی با دیگران به فعالیت و کسب درآمد بپردازد. باید مورد توجه ویژه قرار گیرد.
۵) سایر موارد
اجرای آموزش اجباری در مقاطع اولیه، بیمه های اجباری و … از قوانینی هستند که معمولا دولت ها آن را برای جامعه لازم الاجرا می دانند تا از زیان های بزرگتر و مشکلات آینده جلوگیری شود. ایجاد زیر ساخت ها و فعالیتهایی که برای جامعه لازم است ولی بخش خصوصی در آنها سرمایه گذاری نمی نماید. از وظایف دولت ها تلقی می گردد.
آدام اسمیت، پدر علم اقتصاد سه نقش و وظیفه برای دولت قائل بود:
۱) تامین امنیت و نظم که وظیفه ارتش و پلیس می باشد. تامین امنیت در مقابل خارجیان و در داخل کشور از اصلی ترین وظایف دولت می باشد.
۲) دادگستری که ناظر بر اجرای قرارداد هاست.
۳) تامین و تولید کالاهایی که برای جامعه مطلوب است.مثل آموزش.
برگرفته از :
کتاب اصول اقتصاد