سلام به همراهان گرامی. دوستان عزیز امروز در گفتمان اقتصادی در مورده تولید ناخالص داخلی با هم بحث میکنیم.
مطالب بررسی شده در گفتمان اقتصادی:
مقدمه:
زمانی که از رونق اقتصادی یا رکود اقتصادی صحبت کنیم، قبل از هر چیز، بحث تولید ناخالص داخلی یا Gross Domestic Product مطرح می‌شود.
همچنین وقتی از رشد اقتصادی (Economic Growth) صحبت می‌کنند، عملاً در مورد افزایش (یا کاهش) تولید ناخالص داخلی حرف می‌زنند.
کشورها و بسیاری از صنایع هم، سهم خود را در اقتصاد جهانی و اقتصاد ملی، بر اساس میزان مشارکت در تولید ناخالص داخلی می‌سنجند.
پیش نیاز تعریف تولید ناخالص داخلی تعریف مفهوم ارزش افزوده هست.:
تعریف ارزش افزوده:
ارزش افزوده به زبان ساده یعنی ارزشی که در هر مرحله به کالا یا خدمات افزوده می‌شود. همان‌طور که مشخص است و پیش‌تر نیز گفته شد. ارزش افزوده مربوط به کالا یا خدماتی است که زنجیره‌ای چندمرحله‌ای از تولید تا مصرف دارند.
طبعاً در هر مرحله از این زنجیره، به دلیل کاری که روی کالا انجام می‌شود، ارزشی به آن افزوده می‌شود. بهتر است با هم مثالی از ارزش افزوده را مرور کنیم.
مثال : برای ارزش افزوده سراغ یک خدمت و سرویس می‌رویم و زنجیره ارزش افزوده را در «فروش تلفن همراه» بررسی میکنیم. در این مثال در ابتدای زنجیره واردکننده تلفن همراه است که کالا را از یک کشور خارجی وارد ایران کرده. به ازای خدماتی که برای واردکردن آن انجام داده است به ارزش این کالا افزوده است.
در ادامه فروشنده عمده تلفن همراه است که کالا را از واردکننده خریده. به ازای توزیع آن در میان خرده‌فروشان موبایل، تولید ارزش کرده و به ارزش کالای نهایی می‌افزاید. در پایان زنجیره نیز خرده‌فروش تلفن همراه قرار دارد که با خرید کالا از عمده‌فروش و فروش آن به مصرف‌کننده نهایی. به ازای خدماتی که انجام می‌دهد، ارزش افزوده ایجاد می‌کند.
تعریف تولید ناخالص داخلی: (GDP)
تولید ناخالص داخلی، حاصل جمع ارزش ریالی (یا دلاری) کل کالاها و خدمات نهایی عرضه شده در یک کشور در طول یک بازه‌ی زمانی مشخص (معمولاً یک‌سال) است.
به عبارتی ما وقتی از GDP حرف می‌زنیم، می‌خواهیم بدانیم در طول یک‌سال، چند ریال یا چند تومان یا چند دلار در کل کشور، کالا و خدمت فروخته شده است
بررسی هر یک از عبارت‌های این تعریف به ما نشان می‌دهد که تولید ناخالص داخلی دقیقاً چه چیزی را دربر می‌گیرد:
1- تمامی کالاها و خدمات:
2- تمامی کالاها و خدمات نهایی:
3- ارزش بازاری تمامی کالاها و خدمات نهایی:
4- تمامی کالاها و خدمات نهایی که در یک دوره زمانی خاص تولید شده‌اند:
5- ارزش بازاری تمامی کالاها و خدمات نهایی که در یک دورهٔ زمانی خاص در داخل مرزهای یک کشور تولید شده‌اند:
-
تمامی کالاها و خدمات:
GDP می‌تواند انواع کالاهای مشهود (مانند خوراکی‌ها، پوشاک، خودرو) و کالاهای نامشهود یا خدمات .(مانند آرایشگاه، خشک‌شویی، معاینه پزشک) را دربر گیرد. نه به این معنا که تمامی کالاهای موجود در اقتصاد در محاسبه GDP وارد می‌شوند. بلکه هر نوع کالا و خدمتی به شرط داشتن چند ویژگی خاص می‌تواند در محاسبه GDP وارد شود.
برای مثال، کالاهایی که به شکل غیرقانونی تولید و مبادله می‌شوند (مانند مواد مخدر). کالاهای دست دوم، اوراق بهاداری که در بازارهای مالی خرید و فروش می‌شوند. فعالیت خانم‌های خانه‌دار و… هیچ‌کدام در محاسبه GDP وارد نمی‌شوند.
اینکه یک کالا، بایدچه ویژگی‌هایی داشته باشد تا آن را در GDP وارد کنیم در بندهای آتی تشریح می‌شود.
2-تمامی کالاها و خدمات نهایی:
در اقتصاد کالاها و خدمات به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند: یکی کالاها و خدمات واسطه‌ای و دیگری کالاها و خدمات نهایی.
کالای واسطه‌ای کالایی است که در فرایند تولید قرار می‌گرد و تبدیل به کالا یا خدمت نهایی می‌شود. کالاها و خدمات نهایی، دیگر در فرایند تولید قرار نمی‌گیرند و مستقیماً برای استفاده به دست خریدار می‌رسند.
در محاسبه GDP تنها کالاها و خدمات نهایی وارد می‌شوند و کالا و خدمات واسطه‌ای محاسبه نمی‌گردند. برای مثال کتاب که یک کالای نهایی است در محاسبه GDP وارد می‌شود؛ اما ارزش کاغذی که برای ساخت این کتاب از آن استفاده شده در GDP نمی‌آید.
دلیل این کار روشن است زیرا ارزش کالای واسطه در ارزش کالای نهایی وجود دارد. جمع ارزش کاغذ با ارزش کتاب باعث دوباره‌شماری می‌شود.
یک استثنای مهم: اگر کالایی تولید شود و به جای آنکه مورد استفاده قرار گیرد، جهت استفاده یا فروش در آینده، ذخیره و به موجودی انبار اضافه شود. آن را کالایی نهایی در نظر گرفته و به عنوان سرمایه‌گذاری در محاسبه GDP وارد میکنیم.
به عبارت دیگر، افزایش موجودی انبار باعث افزایش GDP و کاهش موجودی انبار باعث کاهش GDP می‌شود.
3- ارزش بازاری تمامی کالاها و خدمات نهایی:
همان‌طور که گفته شد در GDP کالاها و خدمات بسیار گوناگونی با ارزش‌های متفاوت در یک شاخص واحد باهم جمع می‌شوند. برای اینکه بتوانیم ارزش کالاهای گوناگون را نسبت به هم بسنجیم و همچنین آنهارا باهم جمع کنیم.
باید ارزش بازاری آنها را در نظر بگیریم. منظور از ارزش بازاری همان قیمتی است کالاها و خدمات با آن مبادله می‌شوند؛
بنابراین GDP شامل کالاها و خدمات نهایی می‌شود که در بازارهای رسمی مبادله می‌شوند. در نتیجه، مواردی از قبیل کالاها و خدمات غیرقانونی (مانند مواد مخدر) یا کالاها و خدماتی که توسط خانوارها تولید و مصرف می‌شوند؛
از آنجا که در بازارهای رسمی مبادله نمی‌شود در GDP نیز محاسبه نخواهند شد . برای این اصل ضرب‌المثل مشهوری را بکار می‌برند: “اگر آقای اسمیت با آشپز خود ازدواج کند، GDP کاهش می‌یابد! البته برای این اصل استثناهایی هم وجود دارد؛
یعنی کالاها و خدماتی هستند که در بازار خرید و فروش نمی‌شوند. در نتیجه فاقد ارزش بازاری (قیمت مبادله ای) باید آنهارا در GDP حساب کنیم.
مانند معادل اجاره بها برای افرادی که در خانه‌های شخصی خود زندگی می‌کنند. یا خدماتی که دولت به شهروندان ارائه می‌کند.(مانند خدمات پلیس، آتش‌نشانی نمایندگان مجلس و یا خود مصرفی کشاورزان. یا کارمزد احتسابی بانک‌ها برای محاسبه این کالاها در GDP باید برآورد یا معادل ارزش آنها (ارزش ضمنی یا هم سنگ آنها) را در نظر بگیریم.
برای مثال کسانی که خانه ایی را اجاره می‌کنند، درواقع، خدمات آن خانه را از مالکش خریداری کرده‌اند. حال اگر فردی ساکن در خانه شخصی خود باشد، فرض میکنیم که خانه اش را به خودش اجاره داده و در نتیجه معادل اجاره بهای خانه به GDP اضافه می‌شود
4- ارزش بازاری تمامی کالاها و خدمات نهایی که در یک دوره زمانی خاص تولید شده‌اند:
در GDP تنها ارزش کالاهایی محاسبه می‌شود که در یک دورهٔ زمانی خاص تولید شده باشند.
که این دوره زمانی عموماً یک سال یا یک فصل است. به عبارت دیگر در محاسبه GDP دورهٔ فعلی، به‌هیچ‌وجه تولیدات دوره‌های پیشین وارد نمی‌شوند. برای مثال می‌توان به خرید و فروش کالاهای دست دوم و همچنین خرید فروش اوراق بها دار در بازارهای مالی اشاره کرد. که در آنها تنها مالکیت انتقال می‌یابد و کالا یا خدمتی تولید نمی‌شود. و بنابراین در محاسبه GDP وارد نمی‌شوند.
البته مبلغی که طی این مبادلات به بنگاه‌های معاملاتی پرداخت می‌شود در GDP می‌آید چراکه این بنگاه‌ها با خدمات خود برای مشتریان خلق ارزش کرده‌اند.
5- ارزش بازاری تمامی کالاها و خدمات نهایی که در یک دورهٔ زمانی خاص در داخل مرزهای یک کشور تولید شده‌اند:
GDP ارزش تولیدات را در داخل مرزهای جغرافیایی خاص اندازه‌گیری می‌کند. برای مثال تولیدات یک شهروند ایرانی که در آلمان به شکل موقت مشغول به کار است، تأثیری در GDP ایران ندارد؛ اما در GDP آلمان محاسبه می‌شود
برگرفته از:
1-ویکی پدیا
2- سایت متمم
3-persiantax.com